Neem de mensen mee
Afgelopen week was er een evenement van Logius, mijn werkgever: het PI event. Onze directeur stond op een podium en zei: "Organisaties bestaan niet. Er zijn alleen groepen mensen die samen beslissingen nemen."
In 1986 kwam het boek ‘Images of organization’ van socioloog Gareth Morgan uit. Morgan vertelt hierin dat je door verschillende lenzen kunt kijken als je organisaties probeert te begrijpen. Deze lenzen, of metaforen, tonen allemaal een ander stukje van de werkelijkheid van organisaties. Morgan bespreekt acht metaforen. Toen ik het boek las, zag ik dat ik vooral had geprobeerd om overheidsorganisaties te begrijpen als machines; de eerste metafoor.
Gareth Morgan, Images of organization (SAGE, 1986)
When managers think of organizations as machines they tend to manage and design
them as machines made up of interlocking parts that each play a clearly defined role in the
functioning of the whole. At times, this can prove highly effective; at others, it can have many
unfortunate results.
Maar bij nader inzien herken ik ook veel in de andere metaforen die hij beschrijft. In “de organisatie als brein” gaat het over het creëeren van lerende organisaties en het omgaan met onzekerheid. Bij “de organisatie als cultuur” kijkt hij naar de manier waarop de leden van de organisatie samen een gedeelde werkelijkheid construeren. En in “de organisatie als instrument van overheersing” kun je een waarschuwing zien voor de impact die de overheid als geheel kan hebben op het leven van burgers. Morgan haalt hier de socioloog Max Weber aan, die onderzoek deed naar bureaucratie en overheersing:
For Weber, domination can occur in several ways. First and most obviously,
domination arises when one or more persons coerce others through the direct use of threat or force.
However, domination also occurs in more subtle ways, as when a ruler imposes his or her will on
others while being perceived as having a right to do so.
Het kan verleidelijk zijn om vooral naar je organisatie te kijken als een machine. Dan richt je je op de procedures, normen en kaders. De metaforen van Morgan laten zien dat het zo simpel niet is. Ze gaan niet zozeer over hoe je afspraken vastlegt, maar ze gaan vooral over de onderstroom: de mechanismen die daar onder liggen. Hoe ontstaat bepaald gedrag in een organisatie? Regels, procedures en afspraken zijn belangrijk, en daar moeten we iets mee. Maar je komt daar via de mensen.